Lubię powieści, które udają literaturę popularną i używają różnych, właściwych jej chwytów, ale jednocześnie mówią dużo, dużo więcej. Tutaj właśnie Deville daje nam taką powieść, bo żeby opowiedzieć o Yersinie, używa konwencji powieści przygodowej. Jest więc zarazem historia barwnego, fascynującego życia, ale też jednocześnie próba przebudowy gatunku biograficznego. Autor pojawia się tu często jako zjawa, duch, który stara się wejść jak najgłębiej w materię. Deville zmaga się tu przecież z dwoma kłopotami − z cudzym życiem, które musi ująć w jakieś ramy, nadać porządek, i z przeszłością, bo historia stanowi tu ważny kontekst. Polskiemu czytelnikowi zwłaszcza powieść ta wyda się barwna, bo rozgrywa się w latach 1863-1943, a opowiada o zupełnie obcych nam zdarzeniach. Trzeba przecież pamiętać, że historia powszechna tej epoki była zupełnie daleka od naszej narodowej. Yersin włącza się w dwa najważniejsze nurty swych czasów, jego rękami niejako dokonuje się zmiana – rozwój nauki, wynalezienie szczepionek na najważniejsze choroby zakaźne oraz odkrycia geograficzne, rozwój kolonii. Yersin, Francuz, urodzony i wychowany w Szwajcarii, wykształcony w Niemczech, wybiera na swój dom Azję, opuszcza zgniłą, nudną, zamkniętą Europę. Deville świadom jest, jaka tradycja uruchamia się tu automatycznie i często do niej sięga: jego bohater to po części drugi Artur Rimbaud, trochę lord Jim, ale też „biały Kurtz” (jak nazwała go Kinga Dunin) z powieści Conrada.

Pełna wersja recenzji dostępna na blogu krytykanaostro.blogspot.com.

 „Dżuma & Cholera” nie tylko opisuje życie nietuzinkowej postaci, jaką jest Aleksander Yersin, wynalazca szczepionki przeciwko dżumie. Ze względu na walory literackie ta książka ma w sobie coś takiego, co sprawia, że wciąż się do niej powraca, na wyrywki czyta fragmenty, każe rozkoszować się słowem pisanym. W każdym razie na mnie tak silnie działa ta proza. Deville używa języka nie po to, by coś nam po prostu zakomunikować - on wyciąga przy ich pomocy esencję z rzeczywistości, ujmuje ludzki życiorys w ramach nieograniczonych przez czas, a nawet jej własną biografię, wreszcie - daje odczuć wspólnotę duchową ludzi, którzy - tak jak Yersin - podążyli własną drogą. Rimbaud, Brazza, Conrad.

Pełna wersja recenzji dostępna na blogu lowiskoksiazek.blogspot.com.