"Świat nie stworzył żadnej żywej istoty,której nie zamierzałby zniszczyć." Cormac McCarthy jest w panteonie moich ulubionych współczesnych pisarzy.Możliwość zanurzenia się w spuściznie erudyty traktuję zawsze niczym ogromny prezent.Nie ukrywam,że wstrząsnęła mną wiadomość o śmierci pisarza na kilka dni przed publikacją dylogii w Polsce,na którą składają się"Stella Maris" i "Pasażer."A fakt,że w powieściach ostatecznie żegna się z czytelnikami,co można przeczytać między wierszami,spowodował mżawkę w oczodołach."Stella Maris" napisane zostało w formie dramatu.To filozoficzny dialog między Alicją-pacjentką szpitala psychiatrycznego,a doktorem Cohenem.Młoda kobieta należy do genialnych matematyczek i skrzypaczek.Za ojca ma jednego z twórców broni nuklearnej. Doświadczyła wielu traumatycznych zdarzeń,co zostawiło rysy w psychice.Choruje między innymi na schizofrenię paranoidalną.Jej trudny stan pogłębia wypadek ukochanego brata na torze wyścigowym,stąd decyzja o hospitalizacji.Mc Carthy porusza w przepełnionej egzystencjalizmem historii kwestie międzypokoleniowej winy.Pisze o zakazanej kazirodczej miłości, szaleństwie,neurozach,relacjach międzyludzkich i dewiacjach społecznych.Eskploruje kondycję ludzkiej natury.A przede wszystkim dokonuje wiwisekcji umysłu kobiety,portretuje demony siedzące w człowieku.Tu życie obfituje w cierpienie.A główna bohaterka jest sumą swoich traum.Mc Carthy rozprawia o sprawach,które go zajmowały.Zręcznie tworzy dramaturgię napięć między lekarzem a kobietą.Wplata w treść imponderabilia.Odnosi się do agnostycyzmu i mechaniki kwantowej.To hołd dla nauki z dużym naciskiem na matematykę i filozofię oraz ich przedstawicieli. Nie brak solipsyzmu i metafizyki,rozważań nad tym,jak można scharakteryzować pojęcie"istnienia".Dostrzegłam w tej misternie utkanej fabule,że wielką rolę w jestestwie pisarza pełniła muzyka.Styl surowy oprószony momentami liryczną parabolą doznań.Zdania niezwykle precyzyjne.Klimat niczym z dźwięków stworzonych przez Clinta Mansella podkręca irracjonalne poczucie zagrożenia.Mc Carthy trzyma czytelnika za gardło aż do ostatniego akapitu,dzięki kontrowersyjnemu pesymizmowi, który się na nas wylewa.Trwam w zachwycie i zabieram się jeszcze dziś za drugi tom. Przekład Robert Sudół

Od wielu lat jestem fanką twórczości współczesnego amerykańskiego pisarza, scenarzysty i dramaturga Cormaca McCarthy'ego, który zasłynął takimi książkami jak: Droga, Krwawy południk, Dziecię boże, Suttree, To nie jest kraj dla starych ludzi czy tzw. trylogią graniczną składającą się z Rączych koni, Przeprawy oraz Sodomy i Gomory. W dniu 28 czerwca 2023 roku ukazały się nakładem Wydawnictwa Literackiego kolejne książki autora: Pasażer i Stella Maris, które okazały się ostatnimi publikacjami w dorobku Cormaca McCarthy'ego, gdyż 13 czerwca 2023 roku świat obiegła informacja o śmierci pisarza. Niestety nie powstaną już nowe wspaniałe powieści, ale wciąż można cieszyć się tymi, które są i dzisiaj zachęcam Was do sięgnięcia po mistrzowski duet powieściowy-Pasażera oraz Stellę Maris. Obie powieści łączą się ze sobą. Akcja Pasażera rozgrywa się w 1980 roku w południowej części Stanów Zjednoczonych w Missisipi, gdzie Bobby Western, nurek głębinowy zostaje przewieziony śmigłowcem o pierwszej w nocy, by dostać się do zatopionego samolotu. Po zbadaniu wraku okazuje się, że na pokładzie znajduje się dziewięć ciał, ale nie ma czarnej skrzynki i jednego pasażera. Western jest doświadczonym nurkiem i wiele razy wydobywał z wody wielkogabarytowe ładunki, ale w związku z tym zleceniem pojawia się coraz więcej pytań, a na dodatek ktoś przeszukuje jego mieszkanie i wciąż pojawiają się w jego otoczeniu agenci federalni. Stella Maris rozgrywa się w 1972 roku w Wisconsin i tutaj wydarzenia przedstawione są z perspektywy dwudziestoletniej Alice, siostry Bobby'ego, która jest genialną matematyczką i skrzypaczką. Dziewczyna zostaje przyjęta do zakładu psychiatrycznego i w trakcie rozmów z terapeutą opowiada o życiu swojej rodziny. Autor przedstawiając koleje życia rodzeństwa i łączącej ich głębokiej więzi nawiązuje do motywu dziedziczenia winy. Bobby i Alice są dziećmi współtwórcy bomby atomowej niosącej zniszczenie dla wielu tysięcy ludzkich istnień. Projekt Manhattan staje się jednym z najważniejszych projektów rządowych w Stanach Zjednoczonych i zapoczątkowuje nową erę budzącą grozę. Nie tylko ojciec postrzegany jest jako czarny charakter, ale także matka, która pracuje w Y-12 przy kalutronie. W promieniu pięciuset mil jest to najlepiej płatna i jedyna praca, więc ludzie, by ją dostać stoją w błocie przed szopą ze sklejki od piątej rano i nie zastanawiają się nad przyszłymi konsekwencjami. Alice i Bobby nie widują ojca przez długi czas, gdyż zajmuje się detonowaniem bomb na południowym Pacyfiku. Nad rodziną wisi klątwa, poczucie winy oraz żal po zrzuceniu bomb na Hiroszimę i Nagasaki. Alice nie może sobie poradzić z odziedziczoną winą, gdyż uważa, że wszyscy są zbiorowiskiem wspomnień. Nic nie znika. Wszystko, co się wydarzyło, w dużej mierze ciągle jest. Wydarzenia w Pasażerze zostały przedstawione z męskiej perspektywy, czyli Bobby'ego studiującego matematykę i fizykę, biorącego udział w rajdach samochodowych w Europie, strzelającego z pokładu śmigłowca w Wietnamie czy wykonującego niebezpieczną pracę nurka głębinowego. W tej części doskonale uwidacznia się pierwiastek męski. Autor jednak od pięćdziesięciu lat planował napisanie powieści z perspektywy kobiecej i właśnie w Stella Maris spełnił swoje marzenie oddając głos Alice. Uważam, że udało mu się w dużej mierze przeniknąć do umysłu i duszy kobiety, gdyż kreśli postać nie tylko zdolnej matematyczki, ale też wrażliwej, pięknej i zakochanej dziewczyny. Ostatnie powieści Cormaca McCarthy'ego tworzą spójną całość i zamykają jego wspaniały literacki dorobek. Każdy znajdzie coś innego w tych oryginalnych, przemyślanych powieściach, które pokazują, że wolność jest warta każdej ceny, że należy spełniać własne marzenia i dążyć do osiągnięcia szczęścia, że życie niesie ze sobą przemiany, a miłość nie jest taka jednoznaczna. Serdecznie polecam Pasażera oraz Stellę Maris:)

Alicia, to dwudziestoletnia genialna matematyczka i skrzypaczka. Zgłasza się do szpitala psychiatrycznego Stella Maris. Dziewczynę nawiedzają trudne do określenia postaci. Każda z nich jest analogiczna do jej aktualnego stanu psychicznego. Alicia prowadzi intelektualną dysputę ze swoim psychoterapeutą. Poruszają tematy dzieciństwa, filozofii, ukochanej przez dziewczynę matematyki i muzyki. Bohaterka książki kocha liczby, ale kocha też nuty, w których upatruje matematycznych wzorów. Rozmowa Alicii z lekarzem to intelektualny, sięgający głębokich ran i poważnych tematów, przeplatanych przyziemnymi wstawkami dialog. Jedynie, o czym nie chce rozmawiać, jest historia jej brata, Bobby’ego… “Stella Maris” to mistrzowska powieść, genialnie rozpisany dialog dwóch silnych osobowości. Postaci w intelektualnej przepychance czasami zajmują wspólny front, żeby za moment zmienić go i stanąć po dwóch stronach barykady. Alicia opancerzona jest w zbroję stworzoną z sarkazmu, pod którą kryje się wrażliwa i przepełniona bólem postać. Jako pacjentka, często stawia się na równi z lekarzem, próbując wciągnąć go w jego własną, psychoanalityczną “grę”. To nie jest książka z wartką akcją, to książka, w której prym wiedzie słowo. Cormac McCarthy stworzył językowe mistrzostwo, po którym się wręcz płynie. Dialog, od którego nie można się oderwać. Autor w wyrażaniu emocji poprzez interpunkcję jest minimalistą. Nie zaburza nimi emocjonalnego przekazu, pozwala czytelnikowi zagłębić się w słowa, zdania, aby ten mógł wchłonąć jak najwięcej napięcia, wrażliwości i cierpienia płynącego ze słów bohaterki. To książka dla każdego, kto lubi literaturę opartą na powolnym przeżywaniu i zgłębianiu problemów, drążeniu w skomplikowanym umyśle i wyciąganiu z niego skrawków przeszłości.

Zawsze obawiam się sięgać po znane nazwiska. Jeszcze gorzej przychodzi mi podzielić się wrażeniami, gdy jako jedna z nielicznych pozostaję w mniejszości. Jako typowy zjadacz chleba niewiele zrozumiałam z tej matematyczno-filozoficznej tyrady, no może chociaż tyle, że geniusz i szaleństwo mają czasem wiele wspólnego. Powieść w formie dialogu wybitnie utalentowanej matematyczki z lekarzem psychiatrą nie przypadła mi do gustu. Była to bardziej intelektualna przeprawa, w której to powtarzałam po kilka razy przeczytane zdania, by zrozumieć ich sens. Moja uwaga w głównej mierze skupiała się na fragmentach mówiących o uczuciach i rodzinie bohaterki. Cała ta historia to dla mnie psychologiczno-intelektualna tyrada odnosząca się do wielu teorii, wymagająca znajomości filozofii. By czytać ze zrozumieniem najlepiej wiedzieć o czym się czyta! Można też przecierać oczy ze zdumienia i rozwodzić się nad fenomenem twórczym autora, bo żeby napisać taką powieść trzeba mieć nie lada głowę. Można! Ale ile z tego zrozumiemy? Ja należę do tych wytrwałych i czytałam do końca. Najważniejsze, co uchwyciłam między wierszami to pytania o sens istnienia i osobiste pożegnanie. Swoimi słowami nie chce w żaden sposób nikogo zniechęcić do czytania, bo jeśli czujecie się na siłach Stella Maris będzie świetnym wyborem.

Zaskakuje mnie zarazem lekkość języka, jak i ciężar poruszanych tematów - to razem tworzy szaloną mieszankę, która tak wciąga, że nie da się oderwać od lektury. Postać Alicji przywołuje tę znaną z baśni Carroll'a, bo ta ze STELLA MARIS także wpadła w króliczą norę.

Alice – siostra Bobby’ego, znanego z "Pasażera" - to bohaterka fascynująca, nawet jeśli z racji swojej choroby nie do końca wiarygodna. Bardzo szybko można zorientować się, że narracja jej i jej brata wielokrotnie sobie przeczą, pozostawiając czytelnika z pytaniem: “Kto mówi prawdę?” i świadomością, że nawet jeśli jej nie mówi, to nie oznacza, że kłamie. "Stella Maris" jest powieścią o wiele bardziej intymną, złożoną z rozmów głównej bohaterki i jej psychoterapeuty. Jest też powieścią znacznie przystępniejszą dla czytelnika i – w moim całkowicie subiektywnym odczuciu – o wiele bardziej przemyślaną i dopracowaną. Zestawiając obie powieści – w każdej znajdziemy mnóstwo filozofii, obie narracje często odbiegają w opowieści o fizyce, matematyce, muzyce i innych dziedzinach, natomiast o ile w "Pasażerze" było to męczące, o tyle śledzenie toku myślenia bohaterki "Stella Maris" jest fascynujące. Jej elokwencja, oczytanie, płynne przechodzenie od jednego tematu do następnego – to czyta się z prawdziwą przyjemnością i jestem pewna, że z przyjemnością będzie się do tego wracać. Ostatnie powieści Cormaca McCarthy’ego to pozycje wymagające od czytelnika pełnego skupienia i zaangażowania. Choć "Pasażer" nie wydaje mi się dobrą pozycją, to jednak z bólem przyznaję, że bez niego lektura genialnej historii zawartej w "Stella Maris" będzie niepełna, szczątkowa. Nawet jeśli sama w sobie się obroni, to chyba nie taki był zamysł autora.

Cormac McCarthy był jednym z najważniejszych współczesnych pisarzy amerykańskich. W roku 2007 otrzymał prestiżową nagrodę Pulitzera za książkę Droga. Ta sama powieść znalazła się na liście najlepszych książek XXI wieku wg BBC, a także trafiła do prestiżowego Klubu Oprah Winfrey. Szerzej jest znany bardziej jako autor książki „To nie jest kraj dla starych ludzi”, która doczekała się ekranizacji i zdobyła aż 4 Oskary. McCarthy’ego porównuje się do takich pisarzy jak William Faulkner. Natomiast krytyk literacki Harold Bloom zaliczył go do grona 4 największych pisarzy jego czasów razem z Thomasem Pynchon’em, Don DeLillo i Philipem Roth’em. McCarthy używa w swoich książkach niezwykle wyszukanych zabiegów językowych. W książce „Droga” stosował wiele opisów w formie równoważników zdań, dodając do tego niezwykle piękne i głębokie metafory. Dzięki czemu stworzył bardziej poezję niż prozę. Jego książki są niezwykle poruszające, nie pozostawiają czytelnika obojętnym, zmuszając go do zadawania pytań egzystencjalnych. Zmarł w tym roku, w wieku 89 lat. Jesienią 1972 roku do zakładu psychiatrycznego Stella Maris zgłasza się dwudziestoletnia Alicia Western, doktorantka na Wydziale Matematyki Uniwersytetu Chicagowskiego i genialna skrzypaczka, córka naukowca, który współpracował z Oppenheimerem przy Projekcie Manhattan. Cierpi na depresję i ma halucynacje. W rejestracji usiłuje oddać reklamówkę z czterdziestoma tysiącami dolarów. Uciekła z Włoch, gdzie jej brat Bobby, uzdolniony fizyk i kierowca Formuły 2 leży w śpiączce po wypadku na torze rajdowym. Alicia kategorycznie odmawia rozmów o nim. Terapeucie opowiada o dzieciństwie w Los Alamos, barwach liczb, mechanice kwantowej, Schopenhauerze i zakazanych marzeniach. W tym intelektualnym sparingu to pacjentka jest górą i nigdy nie wiadomo, kiedy kłamie, a kiedy się odsłania. Co jest prawdą, a co złudzeniem? Dzika i złowroga eksploracja nauki podważająca nasze pojęcia Boga, prawdy i istnienia. Studium żałoby i nieuleczalnej tęsknoty. Książka ta jest dialogiem psychiatry i pacjentki, która w swojej złożoności staje się trudna do zrozumienia. Poruszane tematy skłaniają do przemyśleń i zmuszają czytelnika do zatrzymania się w obecnej chwili z refleksją nad własnym życiem. Nie jest to lektura ani prosta, ani oczywista. Sam w sobie styl, w jakim została napisana sprawia, że musimy sobie wyobrazić całą sytuację sami. Pozbawiona jest didaskalii mówiących nam, gdzie się znajdują, co akurat dzieje się na ich twarzy, jak siedzą, co robią z dłońmi. Wszystko, czego można się dowiedzieć, dowiadujemy się z ich słów. Poza nietypową budową tekstu Alicia nie ułatwia zrozumienia jej przeżyć. Wplata w swoje wypowiedzi o rodzinie, dzieciństwie studiach, wiele faktów matematycznych, nazwisk oraz alegorii. Jej stan umysłu i majaki, o których także wiele opowiada, są nadzwyczajne, inne niż ktokolwiek mógłby się spodziewać. Ponadto jej stosunek do wielu spraw diametralnie odbiega od jakiejkolwiek normy, więc poznawanie takiego punktu widzenia należy do intrygujących zagadnień. Cormac McCarthy i jego dzieła są bezapelacyjnie wybitne, dlatego uważam, że każda dojrzała osoba powinna po nią sięgnąć i zgłębić tajemnice umysłów zagubionych i niezwykłych jak bohaterka „Stelli Maris”. A.L.

Cóż ja mogę napisać, Cormac McCarthy wielkim pisarzem był. Te dwie ostatnie książki Stellę Maris i Pasażera, pisał przez blisko dwie dekady. Każda z książek tego pisarza to dzieło wyjątkowo, genialnie dopracowane. Ale te dwie pozycje to książki jeszcze bardziej wyjątkowe. Trudno cokolwiek o nich napisać nie czując się niegodnym tego pisania. Pasażer i Stella Maris, dwie książki rozgrywające się w latach 70. i 80. XX wieku. Można je czytać w dowolnej kolejności, osobno, jedna po drugiej, jak sobie życzycie. Bohaterami jest rodzeństwo, Alicia i Bobby Westernowie. Ona geniusz matematyczny leczący się od lat psychiatrycznie, on teraz nurek, kiedyś gracz kasyn, nauczyciel, fizyk. Każde inne, a jednocześnie tak bardzo do siebie podobni. Ich ojciec był współtwórcą bomb atomowych. Rodzeństwo bliskie i dalekie sobie, po traumach i z wielką tajemnicą w tle. Akcja obu książek rozpoczyna się mocnym bum, a konkretnie samobójstwem i odnalezienie na dnie Zatoki Meksykańskiej wraku samolotu. W samolocie, a raczej tym, co z niego zostało, było 9 ciał, nie było za to czarnej skrzynki. I tak to się zaczyna. Mocno, niczym thriller. Ale czy te książki to thriller? Trudno to jednoznacznie określić. Każdy w Stelli Maris i Pasażerze odnajdzie co innego, każdy na co innego zwróci uwagę, każdy czym innym się zachwyci. Pisarstwo McCarty'yego ma to do siebie, że jest niejednoznaczne i pozwala na własną interpretację. Bez wątpienia to literatura wybitna, wyjątkowa. Nikt nie pisze, jak McCarthy. Stella Maris jest swoistym dopełnieniem Pasażera. Tak najlepiej te książki czytać, w takiej kolejności. Jednak tak naprawdę każda z nich jest osobną całością. Czytane w innej kolejności, osobno i tak pozostaną najwspanialszą z lektur i na długo, bardzo długo zapadną w pamięć. Obie omawiane książki są pełne dyskusji o filozofii, planecie, szczęściu, przypadku, fizyce, turystyce, najnowszej historii, operacjach zmiany płci, LGBTQ i wielu innych rzeczach. Z jednej strony to są powieści, a z drugiej to bardziej traktaty, rozprawki, które mają za zadanie zwrócenie na coś uwagi, uczulenie, danie kuksańca żebyśmy na coś popatrzyli i pomyśleli. Bez wątpienia są one wspaniałą literaturą i niesamowitą przygodą. Polecam, choć nie jest to literatura dla każdego.

WOW ! Pomimo tego, że czytam dużo, to bardzo rzadko trafiają mi się takie niesamowite, zaskakujące perełki literackie. Cudowna lektura, nie mogłam się od niej oderwać. Nie jest lekka, łatwa i przyjemna – wymaga skupienia i zaangażowania. Czytałam ją jak zaczarowana. Jakaś niesamowita magia jest w jej treści. . Przeczytałam na raz, musiałam, nie zasnęłabym nie wiedząc co było prawdą a co fikcją. Niebanalny pomysł na powieść, zaskakująca fabuła, która tak strasznie miesza w głowie, że nie wiemy już czy, to co czytamy wydarzyło się naprawdę czy jest wytworem wyobraźni naszej bohaterki. Genialnie wykreowani bohaterowie, niebywały kunszt pióra autora, cudowny język i styl. Dałam się porwać w wir wydarzeń, zdarzeń i przeżyć naszej bohaterki. Razem z nią doświadczałam, przeżywałam, widziałam, słyszałam i czułam. Cudowne uczucie być tak blisko. Jest 27 października 1972 r. w Wisconsin. Do szpitala psychiatrycznego w Stella Maris zgłasza się młoda kobieta o imieniu Alicja. Jest córką naukowca i siostrą genialnego fizyka i kierowcy rajdowego formuły Jest geniuszem matematyki i genialną skrzypaczką. Pacjentka jest w trakcie przewodu doktorskiego na Wydziale Matematyki Uniwersytetu Chicagowskiego. Zdiagnozowano u niej schizofrenię paranoidalną z wieloletnią etiologią omamów wzrokowych i słuchowych. Była już dwukrotnie leczona. Zaskakującym jest, iż przyjeżdżając do szpitala Alicja ma przy sobie reklamówkę pełną pieniędzy, bagatela 40 tysięcy dolarów. Ale to dopiero początek rzeczy dziwnych, zaskakujących, niebywałych. Będziemy jej towarzyszyć podczas rozmów, spotkań z terapeutą. Dużo tu filozofii, rozważań, przemyśleń o człowieku i jego naturze, Poznamy historię Alicji , jej dzieciństwo, rodzinę i jej umysł. Z każdą kolejną stroną będzie coraz bardziej dziwnie, intrygująco. Można by rzec „Niesamowita magia jest w tym szaleństwie”. Zachęcam Was do poznania tej nieprzewidywalnej i bardzo zaskakującej historii niedoszłej samobójczyni. Jest to bardzo fascynująca, piękna, mądra i z przesłaniem powieść. Daje do myślenia i pozostawia niedopowiedzenia, które zmuszają do refleksji.