„Złap zająca” to powieściowy debiut Lany Bastašić, bośniackiej pisarki. W 2020 roku książka zdobyła Nagrodę Literacką Unii Europejskiej 2020 i została już przetłumaczona na kilkanaście języków. I nic w tym dziwnego, gdyż to wybitna proza, przejmująca, głęboka, zaskakująca i zostająca w pamięci czytelnika. Narratorką jest Sara, która mieszka w Dublinie. Po dwunastu latach milczenia nawiązuje z nią kontakt Lejla, przyjaciółka z dzieciństwa i pierwszej młodości. Dziewczyny rozstały się w nieprzyjemnej atmosferze, którą poprzedziły różne bolesne doświadczenia. Niespodziewana rozmowa telefoniczna wywołuje w Sarze lawinę wspomnień. Przecież kiedyś razem dorastały w Bośni i były sobie bliskie. Potem przyszła wojna na Bałkanach, która zmieniła życie wielu rodzin w koszmar. Wtedy też zaginął Armir, starszy brat Lajli, obiekt westchnień Sary. To w jego sprawie dzwoni była przyjaciółka. Chce, by Sara przyjechała po nią do Monastyru i by wspólnie pojechały do Wiednia w poszukiwaniu Armira. Chociaż wydaje się to szaleństwem, obie udają się w podróż, która jest nie tylko pokonywaniem setek kilometrów i przekraczaniem granic państw. Wspólne rozmowy i wspomnienia doprowadzają do przekraczania zupełnie innych granic… Mimo iż przyjaciółki są głównymi bohaterkami, ważną rolę w powieści odgrywa ktoś, kto fizycznie jest nieobecny. To Armir, który wydaje się być trzecią kluczową postacią. Czy kobiety go odnajdą? I dokąd zaprowadzi je podróż, która jest także wędrówką w bolesną przeszłość, której nie można już zmienić? Te pytania towarzyszyły mi podczas całej lektury. Zakończenie zadziwiło w wyjątkowy sposób, bo zupełnie nie tego się spodziewałam, ale to właśnie plus fabuły, bo nie lubię przewidywalnych finałów. W powieści „Złap zająca” nic nie jest przewidywalne. Bieżąca akcja przeplata się z retrospekcjami, a czytelnik wciąż jest zaskakiwany niespodziankami. To powolne odkrywanie tajemnic obu bohaterek oraz poznawanie ich skomplikowanych relacji jest kolejną wielką zaletą. Lana Bastašić stworzyła przejmującą opowieść o trudnej, złożonej kobiecej przyjaźni, w której dochodziło i wciąż dochodzi do nieporozumień, zazdrości, rywalizacji… Czy wspólne poszukiwania położą temu kres? Nie jest to romantyczna historia. Dużo tu naturalistycznych opisów fizjologii, cielesności, seksualności, które pojawiają się nie tylko w okresie fizycznego dojrzewania bohaterek. Nie jest to książka o grzecznych dziewczynkach i dla grzecznych dziewczynek. Autorka łamie tabu i obala stereotypy. Pisze śmiało, ale nie epatuje wulgaryzmami. Język jest bogaty i dynamiczny, liryzm przeplata się tu z dosadnością, tworząc jedyny w swoim rodzaju klimat, który sprawia, że od lektury trudno się oderwać. Opisy są tak sugestywne, że nieraz niemal fizycznie odczuwa się to, co widzą i przeżywają bohaterki. „Złap zająca” to niezwykła powieść, zapadająca w pamięć i dająca do myślenia nawet po odłożeniu jej na półkę. Polecam z czystym sumieniem wszystkim, którzy szukają w literaturze czegoś więcej niż tylko rozrywki.

Sara i Lejla kiedyś były nierozłączne. Dorastały na Bałkanach, doświadczały pierwszych razów i budowały swoją przyjaźń. Po latach Lejla informuje dawną przyjaciółkę, że Armin, jej zaginiony przed laty brat jest w Wiedniu. Sara wyrusza z Dublina do Mostaru, aby stamtąd wspólnie z Lejlą odbyć podróż do serca Austrii, do chłopaka, którego kiedyś darzyła uczuciem. “Złap zająca” to książka drogi, której narracja prowadzona jest z perspektywy jednej z bohaterek, Sary. Podczas tej niezwykle dziwnej i intrygującej podróży poznajemy jej punkt widzenia na relację oraz wspólną historię, którą dzieli z Lejlą. A bez dwóch zdań samą relację bohaterek można określić toksyczną, a nawet współuzależniającą. Dziewczyny łączy dużo, a dzieli jeszcze więcej. Między nimi przez lata nagromadziło się mnóstwo żalu, niedopowiedzeń, wzajemnych pretensji. Czy wspólna podróż zbliży je do siebie? Książka Lany Bastasic bez wątpienia budzi skrajne emocje. W końcu przyjaźń kojarzona jest z szacunkiem, miłością i zaufaniem, tu autorka udowadnia jednak, że to gra pozorów może stać się podwaliną do jej zbudowania. Jeśli lubicie literaturę grająca na emocjach (uwaga: Lajla jest bardzo irytująca), pełną skrajności, mocnych i szczerych postaci oraz trudnych wspomnień, to proszę brać się za czytanie tej książki, bo wszystko to tutaj dostaniecie. A poza tym warto, bo to kawał dobrego tekstu!

"Genialna przyjaciółka" spotyka "Alicję z Krainy Czarów". Z tego niezwykłego połączenia powstała zaskakująca i niejednoznaczna powieść drogi. "Złap zająca" to historia przyjaźni Sary i Lejli, które poznały się i dorastały w czasie wojny na Bałkanach. Kiedy Sara wyjeżdża do Irlandii, traci kontakt z Lejlą, jednak za sprawą niespodziewanego telefonu decyduje się wrócić do Bośni i wyruszyć wraz z dawną przyjaciółką w podróż do Wiednia, by odszukać jej brata, który zaginął podczas wojny w Jugosławi. Obie kobiety, europejka i muzułmanka wyruszają białym oplem w podróż z Mostaru do Wiednia. Wpadają w króliczą norę swojej przeszłości, choć obie zapamiętały ją zupełnie inaczej. Teraźniejszość przeplata się z przeszłością, a czarnowłosa Lejla jest teraz białowłosą Lelą i nie przypomina już dziewczyny sprzed dwunastu lat. Powrót do Bośni, którą Sara zostawiła już dawno za sobą przywołuje wspomnienia dzieciństwa, miejsc i ludzi. Ta podróż do Wiednia jest także metaforyczną podróżą w głąb ich samych, historią o przyjaźni, która rozpadła się tak nagle, jak kraj w którym się wychowały. Podążamy za Sarą i Lejlą, jak za królikiem, którego chcemy złapać. Nie wiemy właściwe jak dalej potoczy się cała historia, jaki będzie jej finał i puenta. Sara z zakamarków pamięci wyłuskuje wspomnienia, które tworzą skomplikowany obraz powojennej Bośni, a także ich relacji i przyjaźni, która obarczona jest również wzajemnymi urazami, niechęcią i rozczarowaniem. To także próba rozliczenia się Sary z przeszłością i wyborami, których dokonała. Aż trudno uwierzyć, że "Złap zająca" jest debiutancką powieścią Lany Bastašić. To nazwisko, które trzeba zapamiętać. Dla mnie to jedna z najlepszych książek, jakie przeczytałam w tym roku.

Czy byliście kiedyś w toksycznej relacji przyjazni? To jest książka, która chcę polecić każdemu, kto taką relacje miał, bo można wysnuć na jej podstawie wiele refleksji. Ale to nie jest tylko o tym! Otóż mamy przyjaźń dwóch dziewczyn, Lajli i Sary. Są nierozłączne od najmłodszych lat. Dopiero po wielkim zgrzycie podczas rozmowy o zaginionym bracie Lejli, Sara postanawia wyjechać do Dublina i rozpocząć nowe życie. Zupełnie niespodziewa się telefonu od dawnej koleżanki po 12 latach. Ta prosi, by Sara przyjechała, bo jej zaginiony brat pojawił się w Wiedniu. I wtedy rozpoczyna się faktyczna akcja książki, która jest przeplatana wspomnieniami o ich przyjaźni. Przyjaźni ciężkiej, zdominowanej przez jedną stronę, pełnej toksycznych zachowań. Czy Sara będzie asertywna po tych 12 latach? Czy Lejla się zmieniła? Co się stanie podczas podróży do ich rodzimej Bośni, a potem do Wiednia? Czy brat Lejli się odnajdzie? By odpowiedzieć na te pytania, musicie sięgnąć po książkę:) Jest naprawdę świetna i czyta się ją jednym tchem :)

Złap zająca to dla mnie literacka wielka niewiadoma. Nigdy wcześniej nie czytałam literatury bałkańskiej, wiec totalnie nie wiedziałam czego mogę się spodziewać. Lejla i Sara to główne bohaterki powieści, kobiety przyjaźnią się od lat jednak w ich przyjaźni jest coś tajemniczego. Drogi kobiet pomimo silnej więzi z biegiem czasu rozeszły się i ich kontakt się urwał. Jednak pewna sytuacja odmienia wszystko i przyjaciółki wyruszają we wspólną podróż. Książka mnie oczarowała. Byłam pewną, że przyjaźń zostanie tu przedstawiona standardowo w kolorowych barwach a okazało się zupełnie inaczej. Czytając Złap zająca zobaczyłam jak różne odcienie może mieć właśnie przyjaźń. Pisarka genialnie prowadzi całą historię, że nie spodziewamy się kolejnych wydarzeń.. historia zaskakuje. Polecam koneserom naprawdę dobrej literatury!

„Złap zająca” Lana Bastašić My ludzie potrzebujemy w życiu dwóch kotwic, aby w pełni dobić do upragnionego brzegu: przyjaźni i miłości. To takie składniki życia, bez których podobnie jak zupa, jesteśmy czasami za słoni lub bez smaku. Cenię momenty, gdy literatura żywo o tym przypomina. „Złap zająca” to mały-wielki format historii z motywem drogi, która zaprowadza nas na wielorakie rozstaje. Wjeżdżamy do Bośni, jest 1992 rok i wokół panuje mrok, rozbryzguje się krew, a dzieci grają w chowanego. Autorka zaserwowała bardzo wyraziste obrazy biedy, szaleństwa, brutalności kraju, o którym nie wspominamy. Bohaterki w tym świecie dorastają i tylko w sobie pokładają skrawki nadziei. Szukają jedna w drugiej światła przyszłości, które wskaże drogę. Dzięki uśmiechowi, gestowi drugiej, uciekają od niewiedzy i przemocy dnia powszedniego. Narracja jest poprowadzona z perspektywy Sary. To ona przejmuje stery, opowiadając o własnym dzieciństwie za pomocą postaci Lejli, która jest katalizatorem jej wspomnień. Zafascynowałam się stosowanymi przez nią porównaniami, obrazami, z wolna wyłaniającym się z mgły lat. W powieści tej prócz przyjaźni dwóch dziewczynek i skrywanego w dorosłym życiu głębszego ich uczucia względem siebie, mamy do czynienia z wieloma innymi kwestiami. Jest to motyw rodziny, skomplikowanej, bo pełnej agresji. Tu przykładem jest ojciec Sary, naczelnik policji, który wykorzystuje pozycję i w domowym zaciszu odreagowuje pracę. „Złap zająca” to powieść wielowymiarowa, z różnymi ścieżkami przesłania. Lana Bastašić opowiada też o trudach komunikacji z bliskim niegdyś człowiekiem, z którym obecnie dzieli nas przepaść czasu i doświadczeń. Podzieliła tekst na teraźniejszość: podróż w poszukiwaniu brata Lejli i przeszłość objętą mitem o dorastaniu.

„Złap zająca” to opowieść o przyjaźni, która wcale łatwa nie jest, bo i jej bohaterki są niczym dwa przeciwstawne sobie bieguny. Łączy je jedynie przeszłość i wspólna droga w dorosłość. Ach, i jeszcze pewien mężczyzna, którego obie kochają na swój własny sposób. Mężczyzna, którego tak naprawdę nie ma. Ich przyjaźń również wydaje się, być już wypalona. Zwłaszcza po kilkunastu latach rozłąki. Bez znaku życia, kontaktu. Cienia wspomnień. Wystarczył jednak jeden telefon i wszystko zaczyna się od nowa. Wówczas ten toksyczny na swój sposób związek znów ożywa. Chwilę potem obie bohaterki są już w drodze. Dopada je lawina wspomnień. Towarzyszą godziny wspólnych rozmów. Rodzą się niezliczone ilości pytań. Myśli. Buzują emocje, aż z czasem z tej mozaiki wyłania się prawdziwy obraz ich relacji i ich samych. Realnej formy nabiera mieszanka ich wspólnych chwil dobrych i tych dotkniętych zazdrością, żalem, buntem, nienawiścią, pogardą. W rezultacie ich podróż nie jest tym co we wstępie zakładały. Staje się ona raczej podróżą w głąb siebie. Grą pozorów, która mogą zaskoczyć wielu. „Złap zająca” – powieść bośniackiej autorki nie sposób tym samym porównać do żadnej innej historii o przyjaźni. Poza głównym wątkiem niewiele ma wspólnego z popularną „Genialną przyjaciółką” Eleny Ferrante, do której jest porównywalna. Choć ta historia jest równie genialna co przed chwilą tu wspomniana. Zadowoli szczególnie tych, którzy szukają niebanalnych historii. Historii nieprzewidywalnych i zaskakujących. Pozwalających dojrzeć nie tylko kunszt pisarski autorki, ale i jej reporterskie oko pełne empatii. Nie od razu jednak dostrzegłam zalety tej powieści. Męczył mnie bowiem jej układ: przeskoki, retrospekcje i mniej lub bardziej zajmujące fragmenty powieści. Z czasem jednak pozwoliłam jej zawładnąć moja uwagą na dobre. Wtedy odkryłam jej prawdziwe pokłady. Nie spieszcie się więc z jej czytanie, jeśli wasze umysły są gdzieś daleko. Śnicie o romantycznej miłości albo krwawym zbrodniarzu i historii pełnej akcji. Ta historia zasługuje ( jak każda inna zresztą) na naszą pełną uwagę i smakowanie jej zdanie po zdaniu. Tylko wtedy, mam wyrażenie odkryjemy jej prawdziwy sens i wszystkie smaki.

Czytam książki od wielu lat i właściwie literatura nie powinna już na mnie tak działać, ale wciąż odczuwam zaskoczenie (i nierzadko zachwyt) podczas lektury. Obok dojmującego poczucia, że nigdy nie uda mi się przeczytać wszystkich tytułów, które mam na wydłużającej się liście zaległości, towarzyszy mi radość z poznawania nowych historii oraz eksplorowania nieznanych obszarów szeroko rozumianej prozy. Debiut Lany Bastašić Złap zająca to właśnie przykład takiego literackiego, bardzo pozytywnego zaskoczenia. Bośniacka autorka wraca w swojej książce do konfliktu w byłej Jugosławii, ale pokazuje jego skutki przez pryzmat relacji między dwiema przyjaciółkami, które więcej dzieli niż łączy. Wykorzystując stary jak świat motyw podróży, dokonuje wiwisekcji przyjaźni przefiltrowanej przez subtelne, ale ważne w kontekście całości tekstu, odniesienia do wydarzeń z lat 90. XX wieku. I nawet jeśli Bastašić posługuje się dość ogranymi schematami i delikatnymi odwołaniami do klasyki literatury, kreśli bardzo emocjonalny obraz Bałkanów widziany oczami ofiar konfliktów etnicznych. Emocjonalny, ale i oryginalny, wymagający od czytelnika wychodzenia poza ramy tekstu. Fabuła Złap zająca to historia dwóch przyjaciółek, Sary i Lejli, które po dwunastu latach milczenia spotykają się w Mostarze, aby wspólnie odbyć podróż do Wiednia. Sara, Serbka, od lat mieszka w Dublinie i próbuje odciąć się od młodości naznaczonej konfliktem. Lejla, muzułmanka, została w Bośni i to ona jest inicjatorką spotkania oraz wyprawy do stolicy Austrii, gdzie przebywa jej brat, lata temu zaginiony podczas wojny. Armin to nie tylko członek rodziny Lejli, ale także pierwsze poważne zauroczenie Sary, dla której wyprawa ma charakter głęboko emocjonalny. A dla obu, dziś już dorosłych kobiet, podróż okaże się ważna, także z innych powodów – uświadomi im, jak zagmatwane są więzy ich przyjaźni. Zdecydowałem się na lekturę Złap zająca przede wszystkim ze względu na nawiązania do Alicji w Krainie Czarów, Genialnej przyjaciółki i tła powieści w postaci konfliktu w byłej Jugosławii. Faktycznie Bastašić subtelnie bawi się wątkami z obu tekstów, wykorzystując motyw przyjaźni i podróży po Europie jako punkt wyjścia do snucia opowieści o naturze relacji międzyludzkich. Sama podróż, choć rzeczywista, dzięki licznym reminiscencjom i strumieniu świadomości Sary, rozkładającej na czynniki pierwsze przyjaźń z Lejlą, przypomina wpadnięcie Alicji do króliczej nory. Analogia między powieścią Carrolla i prozą bośniackiej autorki jest subtelna i czytelnia jednocześnie; podróż Sary i Lejli przez Bośnię, Chorwację, Słowenię do Austrii jest tak naprawdę wyprawą w głąb siebie, procesem poszukiwaniem samych siebie. Zdecydowanie bardziej Sary niż Lejli. Być może określenie ich relacji jako toksycznej to nadużycie, ale jak inaczej określić to, co je łączy(ło) od czasów szkoły podstawowej? Właściwie powinno się napisać, że więcej je dzieliło: pochodzenie, sytuacja rodzinna, religia, narzucone w wyniku konfliktu podziały, ale łączy do dziś kwestia zaginionego Armina, doświadczenie wojny i jej skutek w postaci zarówno osobistej traumy, jaki trudnych w utrzymaniu przemian geopolitycznych. Jak bardzo, niech świadczy fakt, że tę części Europy wciąż nazywa się sugestywnie bałkańskim kotłem. Obecny w powieści motyw białego królika czy oglądany przez bohaterki obraz Młody zając Albrechta Dürera przypominają czytelnikowi o nawiązaniach do przygód Alicji, ale w powieści Bastašić dominuje przede wszystkim historia. Ta wielka, dotycząca wojny i wątku zaginionych bez wieści ludzi, głównie chłopców i mężczyzn, i ta mniejsza, prywatna, intymna, opowiadająca o przyjaźni, która z dnia na dzień skończyła się tak, jak rozpadła się ojczyzna obu kobiet. Przez pryzmat wspomnień, urywków i epizodów z pamięci bohaterki, głównie jednak bardziej wrażliwa Sara, próbują zrozumieć łączącą je relację, którą definiują odcienie skrajnych uczuć, fascynacja, również seksualna, mniej lub bardziej udane próby wyzwolenia się z macek konserwatyzmu obyczajowego i religijnego. Obie, na swój sposób, zgodnie z temperamentem, muszą odpowiedzieć sobie na szereg pytań, zarówno tych bardzo osobistych, jak i o charakterze uniwersalnym – czym jest dla nich ojczyzna, jaki jest ich stosunek do historii, czy ciężar doświadczenia granicznego, jakim jest wojna, nie przytłacza ich dorosłego życia, a jeśli tak, to w jakim stopniu. Czytelnik niepostrzeżenie zagłębia się w tę powieść, pokonując kolejne etapy podróży Sary i Lejli, której cel/efekt wydaje się łatwy do wyobrażenia, ale otwarte zakończenie, w swej metaforyce nieoczekiwanie – czytelne i oryginalne jednocześnie – zostawia po lekturze wiele pytań. W tym to najważniejsze, dla którego obie bohaterki podjęły się tej słodko – gorzkiej, terapeutycznej, ale czy na pewno uzdrawiającej podróży. Dawno nie czytałem tak zajmującej, uniwersalnej w wyrazie i przemawiającej do wyobraźni prozy.

Często trafia Wam się wrażenie, że powieść, którą czytacie, nie jest dla każdego? Zagadnienie przyjaźni od lat opiera się na wsparciu, zaufaniu i dobrym samopoczuciu. Tutaj przyjaźń ma zupełnie inną odmianę – mroczną, bolesną, niedomówioną, surową. To jawne ukazanie, że osoba, która nam jest bliska, może być również mocno toksyczna i agresywna w swoim postępowaniu. Od przyjaciela oczekuje się samych pozytywnych spraw, a przecież doskonale wiemy, że życie wcale nie jest tak proste i jeszcze wiele może nas zaskoczyć. Sara i Lejla przez lata się przyjaźniły, a mimo to ich drogi się rozeszły. Jeden telefon jednak odmienia ich życie i dziewczyny wyruszają we wspólną podróż, poszukiwania brata jednej z nich. Mam przede wszystkim wrażenie, że ten tytuł nie jest dla każdego. Bardziej kierowana jest do koneserów ciemnej strony tego co znamy. Jak wspomniałam wcześniej, nie mamy tutaj słodkiej odsłony przyjaźni, tylko gorzki jej smak, surową odsłonę, która potrafi być destrukcyjna. A mimo to nie spodziewałam się, że ta historia tak mocno mi podejdzie. Początkowo spodziewałam się kolorowej wycieczki przyjaciółek sprzed lat, a dostałam nasyconą emocjami powieść, w której żal, niedomówienia, oskarżenia grają pierwsze skrzypce. Pokusiłabym się nawet o określenie tej relacji jako mocno toksyczną, wyrywającą serce z piersi, odciskającą piętno, mimo wieloletniej znajomości. Autorka umiejętnie wplotła w fabułę poszukiwanie samego siebie, swojej osobowości. Nie poszła na łatwiznę i nie zrobiła cukierkowej historii, tylko postawiła na trudne emocje, gorzkie w smaku, bolesne i z tajemnicami. Pani Bastasić idealnie manewruje słowem, by jak w krainie czarów, nie pozwolić nam odgadnąć jak potoczą się losy kobiet, zaskakuje nas i wodzi za nos jak biały królik, który skrzętnie unika wskoczenia do swojej nory i wyłożenia nam wszystkiego jak kawę na ławę. Całokształtem polecam każdemu, kto szuka powieści wymagającej skupienia i odkrycia drugiej strony medalu w uczuciach, to prawdziwe zetknięcie się z nie oczywistością i książką, której daleko do pospolitości. Ta fabuła to perfekcjonizm w pełnej krasie – urzeka, czaruje i zachwyca!

,, Złap zająca " to tytuł po którym nie spodziewałam się zbyt wielkiej czytelniczej uczty. A tu proszę. Nie dość że nie mogłam się oderwać to mam ochotę ciągle do niej wracać. Ta historia opowiada o relacjach, przyjaźni kiedyś idealnej z masą różnorakich wspomnień która gdzieś przez niedomówienia rozmyla się z biegiem czasu. Zwykle tak bywa , jednak w tym przypadku przyjaciółki mają okazję poznać się na nowo i sprawdzić czy po latach ich przyjaźń ma jakikolwiek sens . Fabuła niby prosta , jednak to bardzo mylne stwierdzenie. W tej książce mamy wiele ukrytych znaczeń , zmuszające czytelnika do myślenia . Przy tym przedstawia konkretne wartości w lekkiej , nastrojowej formie , pokazując dojrzałość narracji . Ta lektura zdecydowanie potrafi zaskoczyć i nie dać o sobie zapomnieć. Warto też wspomnieć,że trzecią ważną postacią w tej książce jest ktoś kto fizycznie się nie pojawia, a mam wrażenie że jest głównym ogniwem łączącym bohaterki i sensem całej historii. W momencie kulminacyjnym autorka zostawia nam zakończenie bardzo niespodziewane ,co nie do końca powinno dziwić, bo ta historia nie ma w sobie nic oczywistego . Wracając do niej myślami , mam wrażenie że coś przeoczyłam a każdy powrót do tej książki sprawi ,że odkryje ją na nowo . Pozostając z narastającymi refleksjami mam nadzieję,że każdy prędzej czy później po nią sięgnie. Historia ponadczasowa , wielowarstwowa, ukazująca relacje między ludzkie , niełatwe i skomplikowane.

Obraz Bałkanów, wizerunek dawnej Jugosławii, postępowania, myśli żyjących tam ludzi, to co w nich drzemało i czasami wydobywało się na wierzch, to wszystko ukazane jest niby za pewną zasłoną, a jednak dosadnie i mocno wali czytelnika po oczach i sercu. Czyta się z ciekawością, ale i wielkim bólem, że ludzie przez to wszystko musieli przejść. Jedna z kobiet to muzułmanka, która po wojnie została w Mostarze, druga to Serbka, która wybrała życie w innym, dalekim od Bałkanów kraju. Po 12 latach braku kontaktu spotykają się. Daje to początek wspaniałej, ale jednocześnie przerażającej podróży w rzeczywistości tu i teraz, ale i do przeszłości, do duszy, skrywanych emocji, tego co siedzi w umyśle. Liczne, choć delikatne nawiązania do Alicji w krainie czarów. Dwie historie, wielka i mała, ucieczka, podróż, która tak wiele zmienia, a jednocześnie nic nie ulega zmianie. Mocne, dosadne, zmuszające do myślenia. Polecam. Doskonały debiut. Oby jak najwięcej takich.

"Złap zająca" to intensywna lektura i poruszający debiut autorki. Sara urodzona w Bośni, mieszka w Dublinie. Pewnego dnia dostaje telefon od Lejli, przyjaciółki z dzieciństwa, z którą nie miała kontaktu od kilkunastu lat. Lejla prosi ją o zawiezienie do Wiednia. Mamy tu dwie przestrzenie czasowe, przeszłość i wspomnienia dawnych wydarzeń oraz teraźniejszość, w której utracona przyjaźń dzięki wspólnej podróży znowu nabiera siły. Dziewczyny łączą wspólne przeżycia z dzieciństwa, czas wojny w Bośni, trauma po stracie brata Lejli, który zaginął podczas wojny i prześladowanie mniejszości społecznej, do której należała Lejla. Dorastanie w wojennym środowisku pełnym łez, strachu i zła odbija się na młodych dziewczynach. Wspólna podróż stanowi zamknięcie rozdziału, rozliczenie się z traum i strachów przeszłości. "Złap zająca" to historia zawierająca motyw drogi, mówi o odnajdywaniu siebie i rozliczaniu z przeszłością. Surowa i dosadna historia, która zapadnie Wam w pamięci. Gorąco polecam.

Wyobraźcie sobie, że po kilkunastu latach milczenia odzywa się do was przyjaciółka z dzieciństwa. Osoba, która kiedyś była wam bardzo bliska, ale się poróżniliście i wasze drogi rozeszły się w przeciwnych kierunkach. W takiej sytuacji znalazła się Sara, bohaterka i narratorka powieści „Złap zająca” Lany Bastašić. Kobieta pędzi przez Europę z Dublina do Mostaru, aby wyruszyć w dalszą podróż do Wiednia. Dwie kobiety, które są jak ogień i woda – odpychają się i dopełniają – pędzą na spotkanie z utraconym. Czy ta podróż połączy je na nowo? Powieść „Złap zająca” ma obyczajowo-refleksyjny charakter. Z porozrzucanych fragmentów wspomnień patrzymy na bohaterki jakimi były kiedyś i jakie stały się teraz zadając sobie pytanie, na ile dawna przyjaźń je ukształtowała. Lana Bastašić niejednokrotnie zaskoczyła mnie, kiedy to pozornie nieistotny szczegół urastał do rangi życiowego drogowskazu. Szczególnie, że autorka nie wykłada od razu „kawy na ławę”, a nawet po kilku rozdziałach – czasami mimochodem – nawiązuje ponownie do pewnych wspomnień nadając im wielką wagę. Sztuka polega na tym, że ja te detale pamiętałam. Teoretycznie zagubione w monologu narratorki, ale tak wyeksponowane, że rzucają się w oczy. Magia tej książki wynika z tego, jak autorka wspaniale zaplanowała, o czym chce nam opowiedzieć. O relacji dwóch kobiet. O pewnej przyjaźni, która wiąże dwoje ludzi, ale też nieco ich uwiera. Lana Bastašić nie buduje całej otoczki. Ona skupia się na wydarzeniach przełomowych dla przyjaźni Sary i Lejli. Migają w tym wydarzenia historyczno-społeczne, echo zmian ustrojowych itp., jednak narratorka opowiada to tak, jak zapamiętała jako dziecko jedynie ubierając to w dorosłe słowa. Skupy się właśnie na narratorce, czyli Sarze. Jest ona pisarką i w trakcie opowieści sugeruje nam, że próbuje opisać przyjaciółkę i ich podróż do Wiednia. Przez ten fakt oraz postać Lejli i jej komentarze Lana Bastašić nadaje narracji szczyptę niepewności. Im bliżej końca, tym mniej ufamy Sarze. Zaczynamy wątpić, czy to, jak zapamiętała pewne wydarzania na prawdę miało miejsce, a może to jej interpretacja, fantazja. W takiej atmosferze docieramy do wspaniale niejednoznacznego finału, gdzie powieść nabiera innego sensu, gdzie jesteśmy sprowokowani spojrzeć na podróż i na relacje bohaterek z innej perspektywy, gdzie musimy zdać niespodziewane pytania. Po jego przeczytaniu przeżyłam szok. Sens tej powieści wydał mi się nieuchwytnym, ale goniłam Zająca i chyba go złapałam, a przynajmniej tak mi się wydaje. Dobra literatura zawsze się obroni, a tu mamy z taką do czynienia. „Złap zająca” to powieść obyczajowa o przyjaźni, ale taka poziom wyżej. Historia, która została napisana w sposób ambitny i subtelny. Zauroczyło mnie, jak Lana Bastašić stawia Sarę i Lajlę oraz ich relację na piedestale, a także to, jak pisarka ufa czytelnikowi. Nie potrzebuje łopatologicznych opisów. Ze wspomnień narratorki można wiele wyczytać.

Sara ma poukładane życie. Mieszka wraz z chłopakiem w Dublinie. Zostawiła przeszłość daleko za sobą. Pewnego dnia otrzymuje niespodziewany telefon od swojej dawnej przyjaciółki. Lejla nie odzywała się do niej już od kilkunastu lat. Podczas krótkiej rozmowy telefonicznej dziewczyna sugeruje, że Sara musi natychmiast przyjechać do Mostaru - czyli swojego dawnego rodzinnego miasta. Jak się okazuje pojawił się nowy ślad odnośnie brata Lejli, który zaginął w czasie wojny na Bałkanach. Ten jeden telefon całkowicie burzy dotychczasowy ład panujący w życiu Sary. Początkowo bohaterka kategorycznie odmawia swojej byłej przyjaciółce. Coś jednak nakazuje Sarze kupić bilet i wyruszyć w podróż do przeszłości. I tak właśnie czyni. Zostawia poukładane dotychczas życie i udaje się razem z Lejlą do Wiednia. Dziewczyny kiedyś łączyła niezwykle bliska relacja. Przez lata jednak nie miały ze sobą żadnego kontaktu. Informacja o bracie Lejli zdaje się połączyć je od nowa. Czy bohaterki będą w stanie odnowić przyjaźń sprzed lat i w jakim tak naprawdę celu pragną odszukać zaginionego chłopaka? Jeśli lubicie takie powieści z nurtem zbliżonym do „Alicji w Krainie Czarów” to zdecydowanie ta książka jest dla Was. Autorka w niezwykle dojrzały sposób przedstawiła świat, gdzie przeszłość miesza się z teraźniejszością, a relacje międzyludzkie okazują się bardziej złożone niż początkowo można było przypuszczać.

Niegdyś dwie współgrające ze sobą dusze. Nierozłączne towarzyszki każdej dziecięcej przygody. Dziś, przez drobne nieporozumienie najlepsze przyjaciółki więcej dzieli niż łączy. Po latach Sara, otrzymuje telefon od Lejli, w którym informuje, że jej przed laty zaginiony brat przebywa w Dublinie. Mężczyzna, którego obie kobiety darzył ogromnym uczuciem… Kobieta postanawia, pomóc dawnej przyjaciółce odnaleźć brata i wraca do Dublina, gdzie niegdyś mieszkała. Czy ta podróż, pełna wspomnień i trudnych przeżyć poróżni bardziej kobiety czy pozwoli odbudować ich relację na nowo? „Złap zająca” to debiut literacki Lany Bastašić , autorki nagrodzonej Nagrodą Literacką Unii Europejskiej 2020. Lana stworzyła nietuzinkową prozę, na wskroś przejmująca, pełną skrajności oraz barwnych postaci. Jeśli szukacie lektury, przy której towarzyszyć będzie wam wachlarz emocji, to koniecznie sięgnijcie po ten tytuł. Gwarantuję, że to jeden z lepszych debiutów literackich, z którymi będziecie mieli styczność w życiu. Ta książka, zostawi w waszym sercu ślad. Nie znam drugiego tak szczerego i prawdziwego tytułu, w którym przyjaźń jest przedstawiona w zupełnie innym świetle. Szczerze polecam!

Przyjaźń to uczucie nacechowane pejoratywnie, bezinteresowne nastawione na wzajemność. Debiutancka powieść Lany Bastasic mocno eksploatuje ten temat biorąc na warsztat swych rozważań przyjaźń kobiecą i różne jej oblicza. Warto streścić fabułę choćby jednym zdaniem, gdyż brzmi zachęcająco. Ustami autorki zostaje nam podana opowieść drogi - gdy dwie kobiety Serbka i Muzułmanka wyruszają białym oplem w podróż na poszukiwania brata jednej z nich do głosu dochodzą wzajemne pretensje, rywalizacja, słowem iskrzy na każdym kroku. Aktualne wydarzenia splatają się ze wspomnieniami bazującymi na epizodzie jednego z najbardziej krawawych konfliktów wojny bałkańskiej. Powieść kipi od emocji za sprawą wewnętrznych napięć i zależności, do jakich dochodzi między bohaterkami. Jest ciekawie i elektrycznie. Coraz bardziej obserwujemy współzależność kobiet od siebie i nie sposób uniknąć skojarzenia z Alicją w Krainie Czarów, nawet będąc po drugiej stronie lustra czujemy działanie drugiej strony. Tylko czy wciąż możemy tu mówić o przyjaźni? Gdzie są jej granice? Lubię sięgać po debiuty, a obok tych nagradzanych bardzo trudno przejść obojętnie. Mam jednak świadomość, że tacy autorzy mogą nie ustrzec się błędów, które i tu pokutują - zbytnia fragmentaryczność, nierównomiernie rozłożone tempo akcji, problemy z chronologią. Mocną stroną tej powieści są skomplikowane relacje, punkt ciężkości ustawiono na psychologię postaci. Zakończenie pozostawiło we mnie garść refleksji.

Według mnie jest to książka, która wykracza poza normy czasowe. Jakby istniała tu i teraz, a gdzieś po drugiej stronie odbijało się jej echo, które sprawiało, że czytając czujemy się zagubieni. Czuć, że to ona sama opowiada nam historię, a nie prosi o przeczytanie. Nie wiem czy było w tej książce coś konkretnego, czy też namacalnego. Być może jedynie same poutykane wiersze dawały jej miano prawdziwości. I niby jest to opowieść o dwóch przyjaciółkach, czytamy o tym jak rozmawiają ze sobą przez telefon, jak jedna mówi drugiej że Armin wrócił, tylko my początkowo nie wiemy kim on jest. Następnie rozmowa się kończy i zaczynamy dalej poznawać osobowość Lejli. Ona również była ukazana dla mnie dwuznacznie, wpierw miło i bardziej jako wspomnienie doskonałości, jednak, kiedy wracaliśmy do dawniejszych czasów, kiedy były jeszcze młode, to wypowiedzi samej Lejli nie zawsze były poetyckie, żeby nie powiedzieć, że czasem wulgarne. Kiedy jednak dochodzi już do spotkania, to czytelnik nie spodziewa się takiego obrotu sprawy. W ogóle do samego końca dzieją się tu same sprzeczności. To wracanie do opisów przeszłości ma tu duże znaczenie. Większość z was może dostrzec, że jedno wydarzenie może mieć wiele odbić i zostać zapamiętane zupełnie inaczej. Nie potrafiłam wychwycić, czy jedna z nich zdawała sobie sprawę, jak znajomość z tą drugą wpływała na nią niekorzystnie. To dobry przykład tego jak relacja z osobą toksyczną może być niezauważalna. Wiele się mówi o tym jak bardzo powinniśmy oddalać się od toksycznych narcyzów, ale prawdą jest również, że ofiara zbyt słaba akceptuje takie traktowanie i winy szuka w sobie. Powinnam w tym momencie polecić książkę każdemu, ale nie mogę tego zrobić. To opowieść bardziej dla ludzi o wyższej świadomości, dla tych, co lubią czytać pomiędzy wierszami oraz tych, którzy lubią dawniejsze historie skąpane w poezji słowa i myśli. Czasami pojawia się tu taki ogrom porównań czy ozdobników, które sprawiają, że gdzieś tam zatracamy sens książki, gdyż podziwiamy tą wylewność. Praktycznie całą uwagę zabiera nam Leila, choć wszystkie zdarzenia opowiada Sara. Styl jest wędrówką w podświadomość, gdzie pamięć gra tu podwójne skrzypce. Rozdziały są dłuższe, dialogów jest mniej niż połowa treści i sama książka jest nieco mniejsza. Polecam ją przede wszystkim osobom, które zbierają unikaty książkowe, bo tym ona właśnie dla mnie jest.

Sara i Lejla wpadają w króliczą norę – po latach rozłąki spotykają się ponownie i próbują zmierzyć się z przeszłością. W powietrzu ciągle wyczuwalny jest powojenny niepokój, a niedomknięte sprawy popychają przyjaciółki do wyruszenia w prawdopodobnie ostatnią wspólną podróż. Nie dziwią mnie porównania "Złap zająca" do powieści Eleny Ferrante. Bastašić również zrezygnowała z przedstawienia przyjaźni jako uczucia prostego i pełnego czystych, szlachetnych intencji. Choć nie ma wątpliwości, że uczucie obu kobiet jest szczere, a relacja silna, to nie sposób nie zauważyć ich wzajemnej rywalizacji, naruszania granic i prowokacji. Swoim debiutem literackim Lana Bastašić udowodniła, że potrafi zagłębić się w zakamarki ludzkiej psychiki i oddać skomplikowane więzi międzyludzkie. "Złap zająca" jest prozą świeżą, oryginalną oraz dowodem na to, że literatura europejska – nawet gdy odejdzie się od jej głównego, zachodniego nurtu – ma wiele do zaoferowania. Powieść Bastašić potrafi zadziwić kontrastami – z jednej strony otrzymujemy dosadną, bezkompromisową Lejlę, z drugiej zostaje nam oszczędzony koszmar wojny i powojennego dochodzenia do normalności, choć można by oczekiwać, że autorka wykorzysta okazję do opisania jednego z najbardziej krwawych konfliktów współczesnej Europy. "Złap zająca" to powieść drogi, w której bohaterki muszą cofnąć się do pewnych wydarzeń, przeżyć je na nowo, by móc ruszyć dalej i pozostawić przeszłość za sobą. Lana Bastašić wykreowała dwie bohaterki, które chce się obserwować i za którymi chce się podążać… Jak za królikiem (lub zającem).

Złap zająca to taka książka, do której nic podobnego nie leży na waszych półkach. Bo czy macie u siebie historię, w której dwie dojrzałe kobiety jadą w podróż po Bośni (pózniej w kierunku Wiednia)? Uwierzcie, że to miejsce nie jest przypadkowe i silnie oddziałuje na główną bohaterkę, a ta dopiero co uciekła z tego kraju. Bośnia bardzo często nie jest tutaj ukazana pozytywnie. Czasami miałam wręcz wrażenie, że przypomina mi takie zabobonne polskie wsie, a ludzie reprezentują mentalność stereotypowych Polaków. Mimo tego, co nieprzyjemne w Bośni, była ona w jakiś sposób uwalniająca dla bohaterek. Warto tutaj nadmienić, że są to przyjaciółki z dzieciństwa, później ze szkoły i studiów – które po kilkunastu latach rozłąki – wsiadają wspólnie do jednego samochodu i po prostu jadą. Ich relacja jest jednak bardzo specyficzna. Nie mogłam wyrzucić z głowy słowa "toksyczna". Wiem, że właśnie to autorka chciała uchwycić i zdecydowanie jej się to udało.

Niesiona wysoką falą fantastycznych rekomendacji wystawianych książce przez odbiorców, wyczekałam kiedy będę dysponowała większą ilością wolnego czasu, aby spokojnie rozsmakowywać się poznawaniem i chwytaniem źródeł przyznania nagrody literackiej. Jednak książka nie przekonała mnie tak mocno jak innych. Nie było to uzależnione od tematyki zawartości lub stylu pisania, którym za wiele nie można było zarzucić, a raczej niewyniesienia z przygody czegoś szczególnego, wartościowego i inspirującego. Cieszyła znajomość z powieścią, lecz nie przypuszczałam, abym za jakiś czas przywoływała wspomnienia. Doceniłam barwne zobrazowanie nieoczywistej, szorstkiej i krnąbrnej, zazdrosnej i gorzkiej, a nawet czasem złośliwej i głęboko raniącej damskiej przyjaźni. Podobało mi się, że Lana Bastašić ukazała złożoność dziewczęcej, nastoletniej i kobiecej relacji od niszczycielskiej i toksycznej strony, rodzącej nieporozumienia i draśnięcia duszy, a nie przesłodzony wizerunek brzmienia przyjaźni. Z wyczuciem wychwyciła interakcję między dwiema odmiennymi osobowościami, spojrzeniem na życie i religijnym wychowaniem. Na to nakładała się atmosfera powojennych lat dziewięćdziesiątych bałkańskiej rzeczywistości. Zaskakująca odmienność wspomnień, ustalania hierarchii ich ważności, udziału w życiu osób trzecich. Jedna z bohaterek radziła sobie z dotykającymi ją dramatami wpadając w studnię surowej i bezpardonowej postawy wobec wszystkich i wszystkiego. Druga uciekła z kraju i szukała szczęścia niejako w substytucie codzienności. Po dwunastu latach braku kontaktu spotkały się i odbywały wyprawę samochodem od Mostaru do Wiednia. Podróż przez kraje i wspomnienia, pogoń za zrozumieniem i akceptacją, chwytanie esencji doświadczeń życiowych i próby precyzyjnego ustalenia własnej tożsamości. Mocnym atutem opowieści okazało się wprowadzenie motywu osoby bliskiej Sarze i Lejli, kogoś zarazem wyrazistego i niewyrazistego, obecnego i nieobecnego, dynamizującego i wyciszającego. Wszystko ciekawie oplatało myśli o potrzebie życia w zgodzie z własnym ja, pogodzenia się z utraconymi szansami, sprzeciwu wobec pomijania radości z samego dążenia do celu a nie tylko osiągania. Każdy w życiu wielokrotnie mija różnorodne królicze nory, wypaczające poczucie rzeczywistości, świadomie lub nieświadomie w nie zagląda lub wpada. Czasem właśnie tego potrzeba do życiowych rozliczeń, poznania samego siebie, odzyskania poczucia własnej wartości. Ważne, aby za długo i za głęboko w nich nie przebywać, nie poddać się bez zastanowienia manipulacji szalonego kapelusza, królewskim insygniom, króliczej bieli, ale dostrzec też odcienie szarości i podporządkować symbole indywidualnej interpretacji. Bastašić zgrabnie prowadziła przez powieść, zaprezentowała przyjemny styl narracji, udanie nasycała emocje w scenach. Sympatycznie spędziłam czas z książką, ale wyniosłam z niej mniej niż się spodziewałam.

Gdybym miała wskazać jedną z najciekawszych powieści tego roku bez wątpienia powiedziałabym, że jest to książka Lany Bastašić. Decydując się na lekturę nie miałam dużych oczekiwań i nie przypuszczałam, że czeka mnie taka literacka uczta a jednak dałam się porwać już od pierwszych stron i przepadłam na całego. Historia jest krótka, właściwie na pierwszy rzut oka można powiedzieć, że niepozorna, ale jak się okazuje nie potrzeba wielu słów ani nadprogramowej liczby stron, by zaskoczyć, zauroczyć i zmusić czytelnika do myślenia. To nietypowa opowieść, pełna ukrytych znaczeń, dojrzała, w pełni przemyślana i poruszająca konkretne wartości, ale przy tym również lekka, nastrojowa i bardzo przyjemna w odbiorze. Wielkim atutem jest tutaj niewątpliwie styl autorki, która porusza się płynnie na wielu płaszczyznach i równie dobrze kreuje sylwetki bohaterów co tło przedstawione, które w tej fabule okaże się niezwykle ważne. Czytamy o losach dwóch przyjaciółek, których drogi na pewien czas się rozeszły. Sara i Lejla rozstały się w nieprzyjemnej atmosferze a żadna z nich nie była gotowa do naprawienia relacji. Jednak pewnego dnia wszystko się zmieniło, Sara walcząc z poczuciem winy wraca do Bośni i razem z Lejlą wyrusza na poszukiwania brata dziewczyny, który zaginął podczas wojny domowej w Jugosławii. Obie pełne trudnych wspomnień i złych doświadczeń będą musiały na nowo sobie zaufać a przebyta podróż odkryje przed nimi wiele zaskakujących motywów. Czy wspólny cel połączy przyjaciółki na nowo? A może ostatecznie pokaże, że nie mają ze sobą już nic wspólnego? Uwielbiam motyw drogi w literaturze, szczególnie poprowadzony w tak inteligentny sposób. Bardzo wiele dowiadujemy się o głównych bohaterach, powoli, ale skutecznie autorka ujawnia wszystko co siedzi w ich głowach i zaczynamy rozumieć skąd sytuacja, w której aktualnie się znalazły. W tej książce najważniejsza jest relacja między kobietami, ich żale, przeżyte doświadczenia i niewypowiedziane słowa, które dziś nabrały podwójnej mocy. Obserwowanie tego jak od nowa próbują zbudować coś co zrujnowane było dla mnie niezwykle wartościową przygodą, której bez wątpienia szybko nie zapomnę. "Złap zająca" budzi wiele emocji, nie zawsze dobrych, ale zawsze potrzebnych i bardzo intensywnych w przekazie. Lana Bastašić stworzyła wielowymiarową powieść, przejmująco pisała o wojnie, relacjach międzyludzkich oraz dusznej atmosferze ciężkich czasów, mocno naciskających na psychikę bohaterek. Przerzucałam kolejne strony z rosnącym zachwytem i muszę przyznać, że dawno żadna powieść nie dostarczyła mi tak wielu przyjemności z poznawania przejmującej opowieści.